Á dögunum var haldinn fundur höfundaréttarráðs Menningar-og viðskiptaráðuneytis (áður Mennta-og menningarmálaráðuneytis), hvar Myndstef á sæti ásamt fjölmörgum fagfélögum í menningar-og höfundaréttargeiranum.
Á fundinum fjölluðu aðilar höfundaréttarnefndar ráðuneytisins um ákveðna kafla og ákvæði tilskipunarinnar og kynntu vinnu nefndarinnar fyrir ráðinu.
Harpa Fönn Sigurjónsdóttir, lögfræðingur Myndstefs og meðlimur höfundaréttarnefndar, hefur tekið saman smá upplýsingar um tilskipunina og þau atriði sem eru mikilvæg vegna réttindi höfunda, en tilskipunina sjálfa í heild sinni má finna hér: https://eur-lex.europa.eu/eli/dir/2019/790/oj
Svokallaða DSM tilskipun Evrópusambandsins var samþykkt á Evrópuþinginu árið 2019. Nokkur lönd hafa innleitt hluta henna inn í sín landslög en það á eftir að gera það hér á Íslandi. Undirbúningsvinna á sér stað núna hjá ráðuneytinu og höfundaréttarnefnd, en áætla má að tilskipunin verði innleidd í íslensk lög á næstu tveimur árum.
Tilskipuninni er ætlað að samræma ýmsar reglur um höfundarétt og skyld réttindi sem varða hinn stafræna innri markað og notkun verndaðra verka yfir landamæri.
Hún tekur til ýmissa mikilvægra og tæknilegra atriða, eins og undanþágu frá einkarétti höfunda til að tryggja að texta- og gagnanám geti farið fram, sérstaklega hjá rannsókna- og menningarstofnunum; undanþágu vegna notkunar menntastofnana á höfundaréttarvörðu efni við fjarkennslu á netinu; ákvæða sem eiga að tryggja varðveislu menningararfs; ákvæða sem eiga að tryggja notkun menningarstofnana á höfundaréttarvernduðum verkum í þeirra umsjá sem eru ekki lengur fáanleg á almennum markaði (e. out-of-commerce) og heimildarákvæði um rétt útgefenda til hlutdeildar í tekjum vegna notkunar verka sem nýtt eru skv. undanþágum frá höfundarétti.
Þá eru í tilskipuninni:
- Ákvæði (15. gr.) um nýjan tveggja ára einkarétt vegna útgefins fréttaefnis, vegna netnotkunar á greinum dagblaða og fréttaveitna gegn skyldu til að tryggja öllum höfundum innan fréttefnis viðeigandi hlutdeild í þóknun vegna endurnotkunar fréttaefnis á fjölmiðlavöktum og öðrum fréttaveitum. Þessi nýji einkaréttur á meðal annars að tryggja sjálfbærni fréttaveita og ýta þannig undir aðgengi að áreiðanlegum upplýsingum.
- Ákvæði (17. gr.) er ætlað að einfalda leyfisveitingar á milli rétthafa höfundaréttar og veitenda efnisdeiliþjónustu (efnisveitur og samfélagsmiðlar, t.d. Youtube, Google og Facebook/Instagram, Pinterest, Tumblr ofl). Slíkar efnisveitur veita aðgang að miklu magni höfundaréttarvarins efnis sem notendur hlaða upp, og má segja að slíkar efnisveitur séu orðin ein meginvettvangur til að nálgast skapandi efni. Ákvæðið setur einfaldari og skýrari reglur um leyfisveitingar milli efnisveita og rétthafa, og að slíkir leyfissamningar séu yfirleitt til staðar og virtir, ef efnisveitan reynist ekki hafa gert viðeigandi tilraunir til að stöðva meint höfundaréttarbrot. Eins tryggir ákvæðið að rétthafar geti bannað not ákveðinna verka innan efnisveitu.
- Að lokum er að finna ákvæði um sanngjarnt, hlutfallslegt og viðeigandi endurgjald til höfunda og flytjenda í samningum til hagnýtingar á verkum þeirra eða listflutningi (t.d. vinnusamningar, uppkaupsamningar, útgáfusamningar, framleiðslusamningar og aðrir framsalssamningar), en í aðfararorðum tilskipunarinnar er viðurkennt að höfundar og listflytjendur eru oft í veikari samningsstöðu þegar þeir veita nytjaleyfi eða framselja réttindi sín og því sé mikilvægt að auka og skýra vernd rétthafa að því leyti. Kaflinn tiltekur skyldu um gagnsæi við slíka framsalssamninga og sölu og dreifingu verka sem innihalda verk höfunda, og réttur til að krefjast viðbótarendurgjalds ef nýting fer fram úr upphaflegum áformum. Þetta hefur verið kallað 3. kafli DSM tilskipunarinnar hér á landi.
